Η «Πολιτεία του Ήλιου» πρωτοεμφανίστηκε το 1946, στην περίοδο όπου το λαϊκό επαναστατικό κλίμα ήταν ακόμα έντονο στη χώρα μας. Αποτελεί άλλη μία προσπάθεια ιστορικοϋλιστικής ανάλυσης πάνω σε γεγονότα της αρχαιότητας, τα οποία η παραδοσιακή ιστοριογραφία αγνόησε εντελώς ή τους παραμόρφωσε τον κοινωνικό χαρακτήρα.
Θέμα της μελέτης είναι η συνδυασμένη και κοινή, γι’ αυτό μοναδική για την αρχαιότητα, επανάσταση των δούλων και των ακτημόνων της Μικρασίας κατά την περίοδο όπου το κράτος της Περγάμου περνούσε στη ρωμαϊκή εξάρτηση. Η επανάσταση διήρκεσε αρκετά χρόνια και σχημάτισε την «Πολιτεία του Ήλιου». Κατά τον Λεκατσά, το κίνημα της Πολιτείας ήταν ουτοπικό, μια έκρηξη του κοινωνικού προβληματισμού ιστορικά καταδικασμένη. Αιτία του αδιέξοδου ήταν ο φαύλος κύκλος μεταξύ δουλείας και τεχνολογικής ανεπάρκειας, τον οποίο προσδιόριζαν οι όροι της εποχής. Ο ίδιος ο ηγέτης του κινήματος, ο Ανδρόνικος, απεικονίζεται σαν κάτι μεταξύ τυχοδιώκτη και κοινωνικού αναμορφωτή.
Πρόκειται για ένα παιχνίδι της διαλεκτικής σχολής μεταξύ δυνατότητας και πραγματικότητας; Πάντως η ουτοπία της Πολιτείας του Ήλιου δεν είναι εντελώς ξένη, ως προς το αποτέλεσμα, με το αδιέξοδο του λαϊκοεπαναστατικού κινήματος της εποχής όπου το δημοσίευσε ο Λεκατσάς.
