Στον «Λόγο περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων», η γραμμή που ακολουθεί ο Ρουσσώ είναι η αντίθεση ανάμεσα στον «φυσικό» και στον «τεχνητό» άνθρωπο, έτσι όπως τον κατασκευάζει η κοινωνία. Μια αντίθεση που την καταγγέλλει σ’ όλο το έργο του. Αλλά το σπουδαιότερο που θα παρατηρήσει ο αναγνώστης σ’ αυτό το κείμενο της πρώτης νιότης του Ρουσσώ είναι ότι μας δίνει ένα πρότυπο ανθρώπου όπως θα έπρεπε να είναι, κι ότι δεν δανείζεται το πρότυπό του από καμιά προηγούμενη μορφή κοινωνίας, ούτε καν απ’ αυτή την ίδια τη «φυσική κατάσταση».
Βαδίζοντας πάνω στ’ αχνάρια των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων ο Ρουσσώ δημιουργεί πρότυπα, προσφέρει «ιδανικά» προς μίμηση κι αντικειμενικούς στόχους προς επίτευξη. Και με μια τετράγωνη λογική στηρίζει τη θεωρία του πάνω σ’ ακλόνητα επιχειρήματα κι αποδεικνύει πως ο άνθρωπος πραγματικά πρέπει να ’χει γεννηθεί ελεύθερος και ίσος, κι ότι η ανισότητα κι η καταπίεση αποτελούν συνέπειες της κακής οργάνωσης της κοινωνίας –της κοινωνίας του 18ου αιώνα άραγε μόνο;
