Η ελληνική οικονομική κρίση στη «μαύρη τρύπα» της ηγεσίας

Το βιβλίο του δημοσιογράφου (πολιτικού συντάκτη της εφημερίδας το ΒΗΜΑ και σχολιαστή στο ΜΕGA) Άρη Ραβανού είναι μια «ακτινογραφία» της Ηγεσίας σε περιόδους κρίσης. Απευθύνεται στους πολίτες που θέλουν να δουν ποια λάθη έγιναν σε επίπεδο ηγεσίας κατά την διάρκεια μείζονος κρίσης που προκάλεσε και την έλευση του πρώτου μνημονίου στην Ελλάδα το 2010.
Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, ο στόχος του δεν ήταν να γράψει ένα βιβλίο με τις προσωπικές του απόψεις ως δημοσιογράφου, ως διδάκτορος και ως δημοσίου προσώπου με την ευρεία έννοια του όρου, για την Ηγεσία. «Θέλησα μέσα από πλούσια αναφορά σε βιβλιογραφία, να αναλύσω με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό τρόπο, και με τη βοήθεια της θεωρίας, αλλά και των στοιχείων που προέκυψαν από την έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο του διδακτορικού μου, την Ηγεσία της περιόδου 2009-2010 ώστε να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για το μέλλον» σημειώνει στον πρόλογό του και συμπληρώνει: «Είναι σαφώς, πέρα από τεχνοκρατικό και ένα πολιτικό βιβλίο. Τα όποια λάθη και παραλείψεις, αλλά και η υποκειμενική κρίση, βαρύνουν τον συγγραφέα».
Ο Α. Ραβανός, στο βιβλίο του (το οποίο κοσμείται από ένα σκίτσο της εξαιρετικής σκιτσογράφου του Βήματος και των Νέων, της Έφης Ξένου), που έχει ως βάση την διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστήμιου Πειραιώς, αναλύει τις θεωρίες της ηγεσίας, τόσο τις σύγχρονες όσο και τις παλαιότερες, ανασύρει διδάγματα της Ιστορίας για την Ηγεσία και τους Ηγέτες. Παράλληλα, εστιάζει σε μείζονα ζητήματα που απασχολούν την Ηγεσία, όπως η Στρατηγική, η διαδικασία Λήψης Αποφάσεων, ενώ γίνεται αναφορά ακόμα και στη θεωρία των παιγνίων ως εργαλείο πολιτικό, αλλά και στις διαπραγματεύσεις.
Ο συγγραφέας αναζητά τι έγινε σε τέσσερις χαρακτηριστικές χρεοκοπίες στην Ελλάδα, ποιες οι ομοιότητες και οι ποιες οι διαφορές με την κρίση του 2009-20-10 που οδήγησε στο πρώτο μνημόνιο. Αποκωδικοποιεί τι έγινε σε άλλες χώρες που είχαν σοβαρό οικονομικό πρόβλημα (πχ Ισπανία) και εφάρμοσαν μνημόνιο, όπως η Κύπρος, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και εντοπίζει τις διαφορές και τις ομοιότητες με την ελληνική οικονομία και πως διαχειρίστηκε την κρίση το πολιτικό σύστημα σε αυτές τις χώρες.
Η πανεπιστημιακή έρευνα «μπλέκει» και με την δημοσιογραφική ιδιότητα του συγγραφέα, ο οποίος αναδεικνύει σημαντικούς σταθμούς της κρίσης εκείνη την περίοδο με σαφείς αναφορές σε πρόσωπα και γεγονότα ώστε να καταλάβει ο αναγνώστης -με μια ματιά πιο «ρεπορταζιακή» όπως στις εφημερίδες- τι συνέβη εκείνη την περίοδο, μέσα από γνωστές και άγνωστες πτυχές.
Σημαντικό και κρίσιμο στοιχείο στο βιβλίο είναι τα αποτελέσματα της ποιοτικής έρευνας που έγινε, και στην οποία απάντησαν πρόσωπα κύρους και γνώστες των αντικειμένων της πολιτικής επιστήμης, της ιστορίας, της οικονομίας, της νομικής, της διοίκησης επιχειρήσεων, του μάνατζμεντ, των διαπραγματεύσεων, δημοσιογράφοι, κλπ. Τα αποτελέσματα της έρευνας αναλύονται και με βάση ένα μαθηματικό μοντέλο που δημιουργήθηκε «μετρήθηκε» η ηγεσία εκείνης της περιόδου και εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα και για το μέλλον.
Στο βιβλίο υπάρχει και ένα σημαντικό παράρτημα που δίνει μια σφαιρική εικόνα τι έγινε εκείνη την περίοδο, μέσα από αναλυτικό χρονολόγιο της Τράπεζας της Ελλάδος, ένα συνοπτικό πίνακα με τους βασικούς σταθμούς έως την ημέρα ψήφισης του πρώτου μνημονίου, ενώ υπάρχει και ένα εκτενές ρεπορτάζ που είχε δημοσιευθεί στο Βήμα της Κυριακής του Αρ. Ραβανού σχετικά με το πως αποφασίστηκε η αποδοχή του μνημονίου από την τότε κυβέρνηση. Στο βιβλίο βέβαια, όπως πρέπει στο πλαίσιο της δεοντολογίας, υπάρχει και δημοσίευση στο παράστημα μιας μεγάλης συνέντευξης που είχε παραχωρήσει ο τότε υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου αποκλειστικά στον συγγραφέα (σ.σ. ήταν η πρώτη φορά που είχε μιλήσει εκτενέστερα για το μνημόνιο) όπου εξηγεί τους λόγους προσφυγής στο μηχανισμό στήριξης. Επίσης, υπάρχουν αποσπάσματα συνεντεύξεων στον Αρ. Ραβανό του τότε Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιώργου Προβόπουλου που υπενθυμίζει πως είχε προειδοποιήσει για την κρίση και το μέγεθός της τόσο τον Κώστα Καραμανλή όσο και τον Γιώργο Παπανδρέου, αλλά και του καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ και την περίοδο των μνημονίων, αναπληρωτή εκτελεστικό διευθυντή του ΔΝΤ, Μιχάλη Ψαλιδόπουλου που μιλάει για τα λάθη της ελίτ που έφεραν το μνημόνιο.
Το βιβλίο έχει αρκετές αναφορές για το τι πρέπει να γίνει στο πεδίο της Ηγεσίας και της Στρατηγικής, έννοιες αλληλένδετες, από εδώ και πέρα, ώστε τα μαθήματα και διδάγματα της Ιστορίας να φωτίσουν το δρόμο για το μέλλον. Αυτός ήταν και ο σκοπός της έρευνας και όχι να καταδικάσει ή να απαξιώσει πολιτικές ηγεσίες, διότι όλα (κινήσεις, αποφάσεις, μέτρα, πολιτικές) πρέπει να κρίνονται και στο χωροχρόνο που έγιναν. Ο αναγνώστης είναι σε θέση, με όσα θα διαβάσει να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα. Εξάλλου, πολλές φορές, το παρελθόν, η ιστορία, δίνει μαθήματα για το μέλλον.
Η κρίση που βίωσε η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια δεν ήταν μόνο οικονομική αλλά και πολιτική και κατ’ επέκταση κρίση ηγεσίας και αυτό πρέπει να εξεταστεί και αναλυθεί από πολλές πλευρές. Κατά την τρέχουσα περίοδο έληξε η αυστηρή εποπτεία έως έναν βαθμό της ελληνικής οικονομίας, ως απόρροια των τριών μνημονίων που ψηφίστηκαν και εφαρμόστηκαν από διαδοχικές κυβερνήσεις από το 2010. Αυτό το γεγονός μας δίνει αφορμή για αναστοχασμό σχετικά με την περίοδο της κρίσης που έφερε το πρώτο μνημόνιο και το πώς χειρίστηκε η τότε πολιτική Ηγεσία την κατάσταση. Και αυτό διότι τα όσα έγιναν τότε και αποτελούν αντικείμενο εξέτασης και ανάλυσης του παρόντος βιβλίου, αποτελούν διδάγματα για το σήμερα και το αύριο.
Δύο άλλες κρίσεις είναι παρούσες εσχάτως, η πανδημία λόγω του Covid-19 και η οικονομική εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία μετά την επέμβαση της Ρωσίας. Ως εκ τούτου η αναζήτηση πάντα της κατάλληλης στρατηγικής και του τρόπου που πρέπει να κινείται μια Ηγεσία είναι επίκαιρη.